De grootste verrassing van deze surprisefilm was eigenlijk hoe ongelooflijk veilig en gewoontjes deze keuze is voor een festival als het IFFR.

Een echtpaar heeft moeite met de rouwverwerking rond de dood van hun zoontje. Zij (Nicole Kidman) wil eigenlijk alle pijnlijke herinneringen aan hem uitwissen, inclusief de hond die betrokken was bij het ongeval; hij (Aaron Eckhart) houdt vast aan het verleden met videofilmpjes en praatgroepen. Terwijl vooraanstaande Amerikaanse critici over elkaar buitelen met superlatieven ("I knew what the movie would be about, but I was impressed by how it was about it." - Roger Ebert), vroeg ik me af waarom het in grote Amerikaanse films altijd weer zulke onwerkelijk mooie mensen zijn die dergelijke drama's overkomen. Het botoxhoofd van Kidman en het afgetrainde lichaam van Eckhart: die perfect onderhouden uiterlijken moeten misschien de enorme onderliggende pijn maskeren, maar geloofwaardig zijn ze niet. Daarom is de film waarschijnlijk ook zo donker gefotografeerd ("dit is echt heavy shit, mensen, vergeet dat niet!"), tot op het punt dat mijn ogen er pijn van deden.

Enkele geslaagde verlichtende humoristische momenten en een uitstekende performance van Dianne Wiest als Nicole's moeder (goed voor de eerste ster) ten spijt, is Rabbit Hole voorspelbaar en glad; zowat elke scène, elke handeling van de personages is volgens het boekje. Niks geen 'technical challenge' (Ebert), maar een colouring by numbers; het verhaal is al vaker en veel beter verteld. Dat de 'dader' een uiterst gevoelige en creatieve jongen blijkt die naar verlossing zoekt is ook al geen verrassing. Dat hij strips tekent dan weer wel.

De tweede ster gaat naar de strip waaraan de film zijn titel ontleent: die ziet er intrigerend en fijn getekend uit en is zo te zien door een echte stripmaker in elkaar gezet. Díe strip had ik eigenlijk veel liever gezien dan de film.

Mijn collega's en ik, we agree to disagree.
Finisterrae is zó idiosyncratisch, dat er eigenlijk maar twee mogelijkheden zijn: je haat het of je houdt ervan. Ik behoor tot die laatste categorie. Twee kersverse, onwennige geesten - het klassieke cartoonbeeld van witte lakens met gaatjes voor de ogen is hier letterlijk overgenomen - besluiten een roadtrip te ondernemen die ertoe moet leiden dat ze weer mens worden. In die eerste vijf minuten, waarin de spoken deze premisse met lijzige stem declameren, kan Caballero's film nog alle kanten op. Onverteerbare arthouse of geniale gekte, het is allemaal mogelijk. Maar vanaf het moment dat een prachtig totaalshot toont hoe één van hen, met heroïsche wapperend laken, te paard zijn lot tegemoet galoppeert, en de ander er in een rolstoel achteraan hobbelt, heeft de film mij. Wie zich dan niet kan overgeven aan de volstrekt eigenzinnige humor die de film kenmerkt (aria's zingende hippiemeisjes en jaren-80-video's die worden aangetroffen in een oude boom *) of kan genieten van het door prachtige fotografie gedragen statische tempo, is verloren voor de film.

Gehoorde vergelijkingen met Symbol zijn niet helemaal op zijn plaats - Monty Python is een beter referentiekader - maar Finisterrae is de terechte winnaar van een Tiger Award.

* Typisch jaren 80 volgens één van de spoken: een muis in een blender.

Voor een meeslepende documentaire heb je niet meer nodig dan een hotelkamer en een man met een goed verhaal. En wát voor een verhaal! El Sicario, een gewezen hitman/kidnapper in dienst van de Mexicaanse drugskartels, doet in detail uit de doeken hoe hij zijn carrière begon en eindigde, en wat hij allemaal in die tijd heeft uitgevroten. We krijgen alles te horen: het aantal slachtoffers dat hij op zijn geweten heeft (meer dan 500!), de betrokkenheid van de Mexicaanse overheid, de rol die politieacademies spelen in het werven van kartelleden. Je moet jezelf af en toe even in de arm knijpen om je ervan te overtuigen dat dit geen fictie is maar werkelijkheid.

El Sicario, die elke dag vreest voor zijn leven, is onherkenbaar in beeld gebracht, maar we horen wél zijn eigen stem; het gaasnet dat hij over zijn hoofd draagt is een slim substituut voor scrambling en geeft hem voldoende expressiemogelijkheden - de man is zelfs niet te beroerd om zijn daden zo nu en dan nog eens na te spelen. Maar regisseur Rosi's grote meesterzet is de dummy die hij El Sicario heeft toegespeeld. Daarin illustreert de hitman zijn exposities met droedels en diagrammen: niet alleen geeft dat een extra visuele dimensie aan de film, het helpt de man ook om zijn gedachtes op gang te houden (El Sicario stond erop zijn verhaal gewoon te vertellen, in plaats van te werken met vraag en antwoord).

El Sicario schijnt een intelligent en voorkomend mens te zijn, die volgens de regisseur bijvoorbeeld ook dokter had kunnen worden als de omstandigheden anders waren geweest. Zelden kwam Het Kwaad zo voelbaar dichtbij als in dit nietsverhullende portret van een, in de woorden van Rosi, 'human being'.

De director's cut die ik zag duurt 25 minuten langer dan de reguliere versie, wat het totaal op tweeënhalf uur bracht. Maar zó wervelend en vol visuele flair brengt Miike zijn zwaardvechtersepos op het scherm, dat het eerder als anderhalf uur voelde. Na een expositie die, sneller dan het oog kan volgen, de historische context van het verhaal uiteenzet - en waar niemand een jota van begreep (context schmontext) - werd er al gauw tot de overzichtelijke kern gekomen: er is een ongelooflijk sadistische slechterik, de broer van de Shaolin, die op de bloederigst mogelijke wijze uitgeschakeld dient te worden. Daartoe moeten de 13 samoerai uit de titel zich een weg hakken door een cordon van keizerlijk zwaardvoer in een drie kwartier durende, massale vechtscène, waarbij spectaculaire A-Team-achtige boobytraps niet geschuwd worden - met dát verschil dat ook een joviale bodycount hier uiteraard niet geschuwd wordt.

Welke scènes er precies extra waren aan deze director's cut kan ik niet zeggen, want ik heb de gewone versie niet gezien. Het kan zijn dat er wat extra hak- en splijtwerk ingemixt is, maar ik kan me ook goed voorstellen dat de scène waarin één van de samoerai, nadat hij diverse vrouwen tevergeefs heeft uitgewoond, zijn 'magnificent' lid uitprobeert op de burgemeester, de theaterversie niet heeft gehaald. Anderzijds: vergeleken met Miike-films als Visitor Q en Ichi The Killer was de bewuste scène nog best een toonbeeld van goede smaak en verfijnde humor.

Omdat Miike zelf niet bij de eerste internationale vertoning van zijn director's cut kon zijn, had hij een videoboodschap ter introductie opgenomen. Zó loyaal is zijn aanhang, dat hij een daverend applaus kreeg van een uitverkocht Luxor, nog vóór de tolk de boodschap aan het publiek had vertaald.

Wie tijdens het festival de oncontroleerbare behoefte voelt om zijn kennis over Oezbekistaanse familiedrama's, vergeten Chinese regisseurs uit het Mao-tijdperk of Waalse jaren-80-actiefilms met anderen te delen, maar daarbij in de foyer van Schouwburg of Doelen slechts glazig wordt aangestaard door zijn of haar vrienden of - erger nog - willekeurige voorbijgangers, kan op donderdagavond 3 februari terecht in de Beatburger bij de door WYSIWYG en Roodkapje georganiseerde ROT(T)TERDAM FilmQuiz onder leiding van quizmaster Vincent Cardinal, waar dit soort in het dagelijks leven schier overbodige kennis juist beloond wordt met bewonderende blikken, een daverend applaus en fantastische prijzen voor het winnende team, en waar tevens tegen schappelijke pijzen genoten kan worden van het overheerlijke en voedzame biologische Beatburger-filmmenu - een aanbod dat niet alleen geldt voor de winnaars maar ook voor de verliezers en het publiek - zodat er niet met een lege maag hoeft worden gestreden, want niets is zo fnuikend als afgeleid te worden door je eigen knorrende ingewanden of die van je teamgenoten, terwijl je wanhopig je geheugen afgraaft naar het antwoord op een vraag als 'Hoe heet in vredesnaam ook alweer die gek in die idiote cape en dat gepuntoorde masker op het plaatje hiernaast?'

FilmQuiz in De Beatburger (Meent 125): kosten 5 euro per team (max. 5 deelnemers per team). Inschrijving aan de deur vanaf 20.30 uur. Aanvang quiz: 21.00 uur.

Leuke service voor de thuisblijvers: elke dag zet het IFFR een titel uit het Bright Future-programma online, die gratis te bekijken is voor 24 uur. Vandaag is dat Qarantina van Oday Rasheed, een Iraans drama over een familie die beneden een huurmoordenaar komt te wonen. Tot het einde van het festival is er elke dag een nieuwe film.

NL International is een programma met uitzonderlijke video- en filmkunst uit Nederland, geselecteerd door Eye Film Instituut en NIMk (Nederlands Instituut voor Mediakunst). De korte films misstaan niet op het IFFR, want ze zijn verhalend, hebben kop en staart en zijn goed te volgen.

Hoogtepunt 1: de dystopische techno-animatie The Origin of Creatures van Floris Kaayk, waarin na een ramp losse menselijke ledematen bijeen komen om een nieuw onderkomen te bouwen. Dat lijkt onsmakelijk maar dat is het niet, en het is technisch erg fraai. Een intrigerende kleine film van een veelbelovende jonge filmmaker.

Hoogtepunt 2: Birth of a Nation van Daya Cahen, een beeldreportage uit het trainingskamp van Poetins meisjesleger; cadetten vanaf 11 jaar uitgedost met bloemen, vlechtjes en Kalasjnikovs; de extremisten van de toekomst. Wij wisten niet dat het bestond, maar nee, dit is geen hoax. Cahen infiltreerde in het kamp en wist zelf de meisjes te drillen voor de camera. Schijnbaar vertederend, maar vooral beangstigend.

Uitsmijter van NL International is de explosieve animatiefilm Brothers of Metal, waarin Arno Coenen uitpakt met een visuele ode aan alle heftige heavy metalstromingen, van thrash tot black en erger. De film heeft een klein Zone-tintje: Coenen maakte de film op basis van fake-songteksten en -slogans van onze eigen Marinus de Ruiter, waarin het - net als in echte metalsongs - draait om de primitieve oerdriften van de mens.

Vanavond te zien in LantarenVenster 2 om 18.00 uur

(afb. boven: Birth of a Nation, afb. onder: Brothers of Metal)

De nieuwe Sofia Coppola, dus de verwachtingen zijn hooggespannen - ook bij mij, want ik behoor tot diegenen die Marie Antoinette wél een goede film vonden. Maar helaas, die verwachtingen worden niet ingelost.

Somewhere vertoont opvallende overeenkomsten met Lost In Translation, met dát verschil dat acteur Johnny Marco (Stephen Dorff) geen vreemdeling is in Japan, maar een alien in zijn eigen wereld van glitter, glamour en groupies. Coppola kopieert in een scène tussen Marco en een Italiaanse televisieploeg de beroemde scène uit Lost In Translation waarin Bill Murray een Suntori-reclame opneemt onder regie van een Japanse regisseur. Maar Dorff is geen Murray, en een ster van het kaliber Kirsten Dunst of Scarlett Johansson ontbreekt ook - weliswaar met reden, want het is de bedoeling dat we die leegte in het bestaan de pillenslikkende en narcoleptische Marco vóelen. Alle vrouwen in Marco’s leven zijn oppervlakkige passanten, wat geïllustreerd wordt in één van de treffendste en leukste scènes waarin twee inwisselbare blondjes een paaldans opvoeren voor een slapende Marco. De enige vrouw die invulling geeft aan zijn bestaan is zijn dochtertje Cleo (Elle Fanning), maar ook zij komt onvoldoende uit de verf (een aardje naar haar vaartje?).

Coppola gaf haar film een opzettelijk generiek karakter, wat nog eens wordt onderstreept door de titel en de naam Johnny Marco. Ze schiet haar doel wat mij betreft voorbij: ze slaapwandelt door haar eigen film zoals Marco op het feestje dat voor hem op zijn luxe hotelkamer wordt gehouden. Wat Coppola nou precíes met deze film wilde zeggen blijft uiteindelijk net zo onduidelijk als wat Murray aan het eind van Lost In Translation in Scarletts oor fluistert. Dat de commerciële filmwereld oppervlakkig en dom kan zijn, een aaneenschakeling van persjunkets en onenightstands die wordt bevolkt door Tom Cruise-achtige leeghoofden die op kistjes moeten staan? Stop de persen!

Het is welhaast een cliché, maar je kunt er vergif op innemen: als de Britten zich op sociaal drama storten, is het altijd raak. Ook het avondvullende regiedebuut van acteur Paddy Considine (Stoned, Dead Men’s Shoes) valt in die categorie. Considine (die ook het scenario schreef - hij schreef ook mee aan Dead Men’s Shoes) baseerde Tyrannosaur op zijn korte film Dog Altogether uit 2007. We maken kennis de werkloze Joseph (Peter Mullan), die zijn agressie niet onder controle heeft, en zien in de eerste vijf minuten hoe hij zijn hond doodschopt, een winkelruit ingooit en drie jongeren in een bar zonder reden aanvalt. Overmand door wroeging verschuilt hij zich in de charity shop van de religieuze Hannah (Olivia Colman), die hem opvangt. Als de relatie tussen de twee zich ontwikkelt, blijkt (uiteraard) dat Peter niet de grootste klootzak is hier: die eer gaat naar Hannahs mishandelende echtgenoot (karakterkop Eddie Marsan in een van zijn engste rollen). Het is Josephs beurt om Hannah op te vangen en zijn leven te beteren.

In minder capabele handen zou een dergelijk onderwerp kunnen resulteren in een schmaltzy woensdagavondsoap, maar Considine neemt geen gevangenen en laat ons nooit vergeten dat Joseph een wandelende tijdbom is, een zwaar getergd man met een verleden en een gat zijn ziel. Mullan levert een formidabele performance: zijn Joseph roept beurtelings compassie en afgrijzen op, diens geleidelijke bekering tot een geweldloos(?) bestaan is geloofwaardig. Daarnaast heeft Considine heeft nog een paar aardige wendingen voor ons in petto en trekt hij een aantal malen vaardig het tapijt onder de voeten van de kijker vandaan. Tot nog toe wat mij betreft de beste film van het festival.

Shamoto, eigenaar van een slechtlopende handel in tropische vissen, is een apathische sul die alleen passie vindt in sterrenkijken en alledaagse problemen heeft als een liefdeloos huwelijk met een tweede vrouw en een opstandige tienerdochter. Hij ziet zijn problemen echter rap uit de klauwen lopen wanneer Murata, eigenaar van het concurrerende tropischevissenparadijs Amazon Gold, hem bij zijn zaken betrekt. Murata’s zakenpartners eindigen namelijk altijd als visvoer, en Shamoto mag de koffie zetten als Murata en zijn vrouw vol gezond arbeidsethos met het fileermes aan de slag gaan.

Cold Fish vertelt het inmiddels overbekende verhaal van de Japanse burgerman die doordraait. Het is geen kwestie van óf, maar van wanneer en hoe. Want dát de sullige Shamoto tot een uitbarsting komt, staat van het begin al vast. Maar je moet wellicht toch Shion Sono heten (of Sono Sion, volgens de IFFR-site) om de film in de finale een dergelijke wending te geven. Sono, regisseur van Suicide Club en Hazard is het onechte jongere broertje van Takashi Miike: een maverick veelfilmer die het groteske niet schuwt. Er zal dan ook bloed zijn. Veel bloed. Onder andere vanavond te zien op een heel groot scherm in Luxor.

Alsof die prachtkaarten van Robert van Raffe nog niet genoeg zijn, zijn er op de festivallocaties ook fraaie Zone 5300-filmkaarten van Typex (Sex & Drugs & Rock & Roll) en Matthias Lehmann (Tears For Sale) te scoren. Verzamel ze allemaal en ruil ze met je vriendjes!

Op 31 januari gaat in LantarenVenster om 19.45 de (in de woorden van regisseur/scenarist Hajo Doorn) 'original no budget film' CTRL ALT ESC from Rotterdam in prémiere. De trailer belooft alvast de nodige gekte: wie het werk van Worm-directeur Doorn (voor Zone-lezers van het eerste uur ook wel bekend als Raoul Goudvis) een beetje kent, weet dat de man graag ontregelt. En als die trailer dan, buiten een flinke portie seks en geweld, ook nog 'Joep van Lieshout as Bokito' aankondigt (zie foto), dan is onze nieuwsgierigheid gewekt. Naast Van Lieshout zijn ook usual suspects als Henri van Zanten en Peter Fengler van de partij.

Wat ooit begon als een bescheiden festivalletje met 36 films, twee bioscoopzalen en 4500 bezoekers, is inmiddels uitgegroeid tot een van de grootste culturele evenementen van Nederland en een van de grootste filmfestivals van Europa: het International Film Festival Rotterdam. Het festival viert van 26 januari t/m 6 februari 2011 zijn veertigste editie onder de noemer XL. Dat is niet alleen het Romeinse cijfer 40, maar staat ook voor extra large. Want dit keer doet héél Rotterdam mee met screenings, installaties en expo’s, van Maritiem Museum en Kunsthal tot Oogziekenhuis Focuskliniek (onze tip voor de programmeurs aldaar: de beruchte scène uit Un Chien Andalou). Een speciale XL-pas, te koop voor € 9,50, geeft toegang tot alle locaties en recht op gratis gebruik van een OV-fiets (want ze liggen niet allemaal naast de deur). Die fiets zou ook wel eens handig van pas kunnen komen voor hen die willen pendelen tussen Lantaren/Venster op de Kop van Zuid en de oude bioscopen in het centrum, want die afstand is groter dan hij op zo'n kaartje lijkt, om nog maar te zwijgen van de brug die er tussen ligt.

Oh ja, de films. Waar we speciaal naar uitkijken is de terugkeer van IFFR-regular Miike Takashi, die festivalfaam verwierf met uitzinnige films als Audition en Ichi The Killer, maar zich nu relatief inhoudt met het samoeraispektakel 13 Assassins - relatief, want waar groot voorbeeld Akira Kurosawa genoeg had aan zeven samoerai, doet Miike er dus zes bovenop. Daarnaast is er ook een vervolg te zien op zijn superheldenpersiflage Zebraman: Zebraman 2 - Attack on Zebra City. En dat is een film waar u gerust met uw kinderen heen kunt. Meer cijfers in filmtitels: 22 Mei (over een bomaanslag op een Belgisch winkelcentrum) heeft ook onze aandacht, want van regisseur Koen ‘Ex-Drummer’ Mortiers. Attenberg is van Athina Rachel Tsangari, producent van het Griekse Dogtooth (dat draait op ons eigen filmfestival in de Melkweg in februari). Dogtooth-regisseur Giorgos Lanthimos speelt een van de rollen in dit lesbisch getinte sprookje, hoofdrolspeelster Ariane Labed werd in Venetië bekroond als beste actrice. Regisseur Mark Romanek (One Hour Photo) en scenarist Alex Garland (28 Days Later) sloegen de handen ineen voor Never Let Me Go, een onalledaags kostschooldrama vol onverwachte wendingen naar het boek van Kazuo Ishiguro. Ook niet alledaags: een retrospectief over Red Westerns, oftwel John Wayne op zijn bolsjewistisch. En dan is er nog de marathonvertoning van Shane Meadows’ bejubelde This Is England '86, het televisievervolg op zijn gelijknamige speelfilm. Tien dagen zullen alsnog te kort blijken om alles te kunnen zien. Tussen openingsfilm Essential Killing en (gecancelde?) slotfilm The King's Speech zullen er nog de nodige onverwachte juweeltjes en verrassingen boven komen drijven. Wie daarvan op de hoogte wil blijven, volge dit blog op de voet.

Rest ons nog festivaldirecteur Rutger Wolfson (voor wie van cijfers houdt: dit is zijn vierde editie) en de zijnen vanaf deze plek van harte te feliciteren met deze mijlpaal - en u uiteraard veel plezier te wensen op het komende IFFR.