In 2007 gaf Fantagraphics de bundel I Shall Destroy All Civilized Planets uit met strips van de in de vergetelheid geraakte tekenaar Fletcher Hanks. Deze knettergekke, bizar getekende verhalen gingen vooral over magische superwezens die misdadigers op gruwelijke en buitenissige manier straffen. Tot dan toe waren deze strips slechts bij een select publiek bekend. Met het verschijnen van de bundel werd het unieke werk van Fletcher Hanks voor een groter publiek toegankelijk. Onlangs verscheen een tweede bundel, getiteld You Shall Die By Your Own Evil Creation!, waarmee alle strips die van Hanks bekend zijn, zijn verzameld. Het maakt nieuwsgierig of er nog meer oude, obscure strips verschenen zijn die we nu - ten onrechte - niet meer kennen.

Een antwoord op die vraag is te vinden in Supermen. The First Wave of Comic Book Heroes 1936-1941 en dat luidt: ‘Dat valt een beetje tegen’. Hoogtepunten uit deze bundel zijn wederom twee strips van Fletcher Hanks, die ook in You Shall Die By Your Own Evil Creation! staan. Niet dat er verder niet te genieten valt van deze strips over superhelden, ruimtepiloten en magiërs: Basil Wolverton leeft zich uit in het tekenen van krankzinnige buitenaardse wezens in Spacehawk, Superhuman Enemy of Crime. Jack Cole tekent onder meer een gruwelijke Chinese superschurk, The Claw, die vol energie bevochten wordt door The Daredevil (niet te verwarren met de latere superheld van Marvel Comics). De uitbeelding van The Claw is demate racistisch dat die tegenwoordig alleen maar zo getekend zou worden als provocatie door Gregorius Nekschot. Gelukkig is Cole een veel beter en grappiger tekenaar dan deze laatste, zoals ook te lezen valt in het avontuur van The Comet. De energie spat hier van het papier. Deze pagina’s wijzen al vooruit naar zijn meesterwerk, Plastic Man. En dat is meteen ook het manco aan de strips in Supermen. Want zo leuk als Plastic Man zijn de in Supermen opgenomen stripverhalen van Cole niet. Hetzelfde kritiekpuntje geldt ook voor de strips van de hand van Will Eisner die opgenomen zijn. Ondanks al hun kwaliteiten halen die nergens het niveau van zijn latere Spirit-strips. Dit is jeugdwerk, gemaakt voor een medium dat zich op dat moment nog in zijn jeugdstadium bevond. Dat is het beste te zien in Dr. Mystic, The Occult Detective, gemaakt door Jerry Siegel en Joe Shuster, voordat ze doorbraken met hun creatie Superman. Hun superheld Dr. Mystic draagt nog gewone kleren, maar de bedreigende superschurk heeft al een strak pak met een cape. De tekeningen zijn echter schetsmatig en het verhaal wil met geen mogelijkheid spannend worden. Interessant voor striphistorici, maar over het algemeen terecht vergeten.

Goedkope porno
Toch verschijnen er nog boeken die ten onrechte vergeten werk van oude striptekenaars opnieuw uitbrengen, zoals het door Craig Yoe samengestelde Secret Identity. The Fetish Art of Superman’s Co-creator Joe Shuster. Het betreft hier echter geen strips van de eerste tekenaar van Superman, maar illustraties voor goedkope pornoboekjes. Siegel en Shuster hadden namelijk de rechten over Superman verkocht voor 130 dollar en een tienjarig contract met hun uitgever, het latere DC Comics. Toen het einde van hun contract naderde beseften zij pas dat ze hun creatie kwijt konden raken en daarmee hun goedlopende carrières. Zij begonnen daarom een rechtzaak om deze rechten, die ze verloren. Hiermee hadden zij echter zo veel kwaad bloed gekweekt bij DC dat dat bedrijf hen niet meer in wilde huren. Daarnaast begon Joe Shuster, die nooit goede ogen had gehad, zijn gezichtsvermogen te verliezen. Het ging dan ook snel bergafwaarts met hem. Om toch in zijn levensonderhoud te kunnen voorzien ging hij uiteindelijk hele goedkope pornoboekjes illustreren. Deze illustraties zijn nu opnieuw uitgegeven in Secret Identity.

Kruistocht
In dezelfde stijl als die Shuster voor zijn Superman-strips gebruikte tekende hij nu allerlei scènes vol SM, bondage en damesliefde. Niet alleen de tekenstijl is hetzelfde: in sommige tekeningen lijken het ook Superman, Lois Lane en Lex Luthor te zijn die zich overgeven aan SM. Het contrast tussen die cleane tekenstijl en dat wat er afgebeeld is, is opvallend en maakt dat de tekeningen, ondanks hun expliciete karakter, heel onschuldig ogen. Ook is zichtbaar dat Shuster in die tijd nog steeds prachtig kon tekenen, ondanks de problemen met zijn ogen. In vergelijking met de strip van zijn hand in Supermen is zijn tekenstijl hier zelfs verfijnd te noemen.

Dat deze tekeningen tot dusver nauwelijks bekend waren, komt omdat ze gepubliceerd werden in juist die pornoboekjes die verantwoordelijk gehouden werden voor de jeugdcriminaliteit. Een jeugdbende die zich zelfs schuldig had gemaakt aan moord, noemde naast horrorstrips met name deze pornoboekjes als inspiratiebron. Dit leidde tot een klopjacht op de uitgever van de boekjes. Het merendeel van het materiaal zou door de politie in beslag genomen en vernietigd worden. De jeugdpsychiater die de bende onderzocht was de beruchte dr. Frederic Wertham. Mede door zijn onderzoek raakte hij overtuigd van de verderfelijke invloed die strips op de jeugd kon hebben. Hierover schreef hij zijn boek The Seduction of the Innocent, dat een ware kruistocht tegen met name horror- en misdaadstrips inluidde. De invloed van zijn boek was zo groot dat de Amerikaanse uitgevers besloten een systeem van zelfcensuur in het leven te roepen. Voortaan publiceerden ze alleen nog maar strips geschikt voor kinderen. Pas met de opkomst van de undergroundstrips eind jaren 60 zouden er in Amerika weer strips gemaakt worden voor volwassenen. Zo heeft Shuster niet alleen aan de wieg gestaan van het comic book, maar ook bijna aan het graf.

Hanks, Fletcher - You Shall Die By Your Own Evil Creation!
Fantagraphics Books - $ 24.99
ISBN 1-60699-160-4

Sadowski, Greg - Supermen!: The First Wave of Comic Book Heroes 1936-1941
Fantagraphics Books - $ 24.99
ISBN 1-56097-971-2

Yoe, Craig - Secret Identity: The Fetish Art of Superman’s Co-creator Joe Shuster
Abrams ComicsArt - $ 24.95
ISBN 0-81099-634-0