Waltz with Bashir (2008) is een fijnzinnig afgewogen autobiografische vertelling van filmmaker/scenarist Ari Folman en illustrator/animator David Polonsky over een van de smerigste episodes uit het bestaan van de staat Israël en het onderdrukken van herinneringen. De filmkritieken waren laaiend enthousiast, getalsmatig was het een bescheiden hit. Nu is er een stripbewerking die dicht bij het origineel blijft en wellicht zelfs beter is.

(NB: Wie de film niet kent en de ondertitel van dit artikel aan de platte kant vindt, wijs ik erop dat Folman zelf de Israëlische machtspolitiek vergelijkt met nazipraktijken. Maar daarover straks meer.)

Zoals zovele Israëlische jongens werd Folman opgeroepen voor militaire dienst en zodoende meegesleept in een conflict waarvan hij geen sjoege heeft. Zijn vriendinnetje heeft het net uitgemaakt en dat houdt hem begrijpelijkerwijze oneindig meer bezig dan politiek. Twee decennia later is hij een man van middelbare leeftijd, zogezegd geslaagd in het leven, maar geplaagd door vreemde nachtmerries. Hij heeft geen enkele herinnering aan de gebeurtenissen. Net of hij er niet bij was. Maar dat was hij natuurlijk wel, en hij gaat zijn oude makkers bezoeken. Hoe herinneren zij zich het?

Door deze gesprekken wordt zijn geheugen wakker en stap voor stap wordt de waarheid zichtbaar. Nu is - voor wie de geschiedenis van Israël goed kent - vrijwel vanaf het begin duidelijk waar het hier om gaat, maar het zelfopgelegde geheugenverlies geeft Waltz with Bashir de structuur een politieke thriller. Hoewel een belangrijk deel van het verhaal uit dialogen bestaat, blijft het spannend.
Het jaar is 1982. Israel heeft een geheim plan ontwikkeld om Zuid-Libanon tot aan de hoofdstad Beiroet onder controle te brengen met hulp van hun christelijke bondgenoten. Als hun uiterst charismatische leider Bashir Djemayel (de Bashir uit de titel dus) wordt vermoord, nemen christelijke milities gruwelijk wraak in de Palestijnse vluchtelingenkampen Sabra en Chatila. Zonder dat iemand ooit de aanslag had opgeëist overigens, maar mét Israëlische logistieke steun - meer bepaald met goedkeuring van de houwdegen Ariel Sharon (die het later premier zou schoppen). De vijanden van je vijanden zijn immers je vrienden, zeker als ze voor jou het vuile werk opknappen. Wat Folman en zijn kameraden in de kampen aantreffen, doet ze denken aan de overbekende beelden van het belegerde Joodse ghetto van Warschau. Té pijnlijk om te onthouden.

Het tekenwerk uit Waltz with Bashir is grotendeels op echte beelden gebaseerd, maar verder (in Flash) bewerkt dan het geval is bij het rotoscope-proces, waar alles simpelweg beeldje voor beeldje wordt overgetrokken. De keuze voor animatie was ingegeven door financiële redenen, maar komt de sfeer beslist ten goede. De kleuren zijn verfijnd en in het lijnwerk is duidelijk een tekenaarshand te zien - een zeldzaamheid bij digitaal/realistisch getekende strips.
Bij het uitkomen van de Israelische animatiefilm Waltz with Bashir in 2008 waren de kritieken over het algmeen laaiend enthousiast. Voor zover er kritische geluiden te horen vielen, betrof dat de animatie, die door sommigen als te schokkerig werd bevonden - iets wat wel meer animatiefilms die realisme nastreven ten deel valt. Hiervan hoeft de lezer van de graphic novel-bewerking in elk geval geen last te hebben.

Waltz with bashir - Ari Folman & David Polonsky
Metropolitan Books $18,00
ISBN 978-0-8050-8892-2