‘Het is vreselijk moeilijk om een goede openingsfilm te vinden,’ aldus artistiek directeur Phil van Tongeren in verweer tegen het feit dat Mary And Max al bleek te hebben gedraaid op het International Film Festival Breda. Er zijn eigenlijk ook veel te veel filmfestivals in dit kikkerlandje, en distributeurs hebben het voor het kiezen. Maar Van Tongeren kan gerust zijn; niet alleen was de screening die ik in Breda zag slechts bezocht door een handjevol mensen (en gingen de eerste minuten van die vertoning ook nog eens de mist in door het gebruik van een verkeerde projectorlens), het is een film die je zonder moeite een tweede keer kunt zien, en een derde en een vierde keer.

Mary And Max is een compromisloze film, die door zijn combinatie van ouderwetse claymation, uiterst volwassen onderwerpen en inktzwarte humor niet gauw buiten festivals vertoond zal worden; een Pixar-familiefilm is het allerminst. Want wanneer zag u voor het laatst een ‘kleipoppetjesfilm’ die onderwerpen als Asperger, jeugdtrauma’s en agorafobie behandelt, waarin de personages zó tevergeefs tegen de klippen op het geluk zoeken? Een film, zonder eenduidige happy ending, waarin zelfmoord altijd nog een optie is en lobotomie aan de orde van de dag? Tussen alle tragiek, melodrama en lachsalvo’s in toont de film daarnaast zó veel oog voor details (zoals een Australische postzegel met de beeltenis van Dame Edna Everage - alter ego van verteller Barry Humphries - of een transistorradio die ‘Amazing Mono’ als handelsmerk voert) dat je heel goed op moet letten om al die vondsten mee te krijgen - of hem gewoon een tweede keer moet gaan zien, alleen al vanwege al die details.

Mary And Max ontroert tot op het bot zonder sentimenteel te worden. Veel van die ontroering komt voort uit de krachtige karakters die werden ontworpen door regisseur Adam Elliot (die vijf jaar aan de film werkte): wanneer de autistische Max een angstaanval krijgt, werken zijn trillende gelaatstrekken en toenemende paniek even komisch als aangrijpend. Tel daarbij op dat Elliot over de stemmen van getalenteerde acteurs als Philip Seymour Hoffman (Max) en Toni Collette (Mary) beschikte, en u weet: deze film is een one-off.

Het wordt moeilijk om de komende jaren een even gedurfde en verrassende openingsfilm als deze te programmeren. En dat geldt waarschijnlijk niet alleen voor Imagine.