De talkshowwijsheid dat de cirkel van geweld, zowel binnen als buiten het gezin, lastig te doorbreken is, wordt er hier hardhandig in geklopt. Goed gemaakt zelfkantportret dat echter iets te lang duurt en nogal wat voorspelbare kantjes heeft: de blanke pit in de ruwe bolster, en de dood die loert op de laatste dag voor je pensioen. De spoedcursus Koreaans vuilbekken zal menig kijker er aan doen denken de kat bij thuiskomst Sheba voor te zetten.

Superieure oenigheid waar onze (Waalse, met name) zuiderburen patent op lijken te hebben. Eenzame dikkerd gaat een eindje rijden met een junkie die bij hem probeerde in te breken. (Hela, dat gebeurde ook al in Tokyo Sonata!) Ze gaan zijn ouders opzoeken in een precies even trieste als grappige roadmovie met fijne muziek, gekke ontmoetingen en geloofwaardige rollen.

De IFFR-site schrijft over Eldorado: 'Geen land ter wereld waar absurditeit en humor, tragiek en mededogen, geloof en surrealisme zozeer hand in hand lijken te gaan als België.' Dat klopt, maar wat meer vaart en doel had ook gekund. Nu blijven de vaak aardig surreële scènes losjes van elkaar, en houdt de film op een gegeven moment gewoon maar op, alsof de inspiratie op was.

Een jonge dokter ontvlucht in het turbulente jaar 1917 de Russische grote stad, en vestigt zich in een plattelandshospitaal. Aldaar zijn de spanningen niet minder, en zoekt de jonge arts zijn toevlucht tot de morfinevoorraad in de apotheek. En zo verandert Dokter Vlimmen in Dokter Pulder die papavers zoekt. Ondertussen rukt het communisme op.

Alexei Balabanov zorgde er ook deze keer weer voor dat de art direction perfect verzorgd is. Wie in zijn vorige film, Cargo 200, de opstapeling van lijken als metafoor voor het verval van de Sovjetunie zag, ziet in deze film de voorschijdende morfineverslaving van de dokter als metafoor van het voorschrijdende communisme die de oude maatschappij vernietigt.

Georg is architect en een zwijgzaam type. Wanneer hij hoort dat zijn moeder gestorven is, neemt hij niet de moeite dat aan zijn vrouw Eva te zeggen. Die komt er pas achter als ze de pastoor aan de lijn krijgt. Dochter Reh en zoon Jan worden opgetrommeld voor een ritje naar het pittoreske bergdorpje waar Georgs ouderlijk huis staat. De begrafenis is al vaker in films gebruikt als aanleiding voor explosief familiedrama. Neem een bruiloft, kerstdiner of begrafenis en er komt altijd wel oud zeer naar boven (denk aan Festen). Het kleine houten huisje van Georgs moeder krijgt al snel de eigenschappen van een snelkookpan.

Een uitgeblust huwelijk, een bemoeizuchtige moeder, gefrustreerde ambities van de kinderen, de boel loopt danig uit de hand. Zeker als de plaatselijke kruideniersvrouw zich er ook nog mee gaat bemoeien. Gezellig wordt het in ieder geval niet. Met een fileermesje worden de gebreken van vooral Eva en Georg genadeloos ontleed, erg realistisch en aangrijpend gespeeld. Het stille vijandige winterlandschap weerspiegelt het stille lijden van de gezinsleden, want schreeuwen, daar doen welopgevoede Duitsers natuurlijk niet aan. Alcohol naar binnen gieten des te meer. Toch is dit geen melodramatische film, juist vanwege de stiltes en subtiele aanpak, waardoor je zelf alle gelegenheid krijgt een en ander in te vullen. Mooi drama, maar je moet er wel voor in de stemming zijn.

Het genre stuntelende amateurgangsters op zijn IJslands, het had grappig kunnen zijn maar komt geen moment van de grond. Onhandige boeven moeten toch enigszins op boeven lijken om je disbelief te kunnen suspenden, maar de held, David, vanwege zijn geringe gestalte door zijn gabbers 'de hobbit' genoemd, zien we nog niet eens belletje trekken. De enige die de wazige regie weet te doorbreken, is Michael Imperioli, die een klein maar effectief rolletje als Amerikaanse gangster doet.

Op de vraag of ze Keane heeft gezien, reageert regisseuse Fien Troch een beetje verschrikt. Ik haast me eraan toe te voegen dat ik haar allerminst van plagiaat beschuldig en dat haar film me op een heel goede manier aan Lodge Kerrigans indringende drama doet denken. ‘Het script had ik al geschreven voor ik Keane zag, maar toen een goede vriend me er na lezing op wees dat er veel overeenkomsten waren, heb ik de film toch willen zien. Op sommige momenten heb ik me laten inspireren door de vorm die Kerrigan heeft gekozen, maar ik denk dat ik uiteindelijk toch mijn eigen film heb gemaakt.’

Naast sporen van Keane zijn ook de invloeden van de Dardenne-broers voelbaar, maar dat neemt niet weg dat Unspoken inderdaad een eigen film is geworden over omgaan met verlies van een kind. Dicht op de huid volgen we de personages, in extreme closeups waarin de buitenwereld geen rol speelt, in hun wanhoop en in hun onvermogen om met elkaar te praten of hun gevoelens onder woorden te brengen, sinds hun dochter vier jaar terug plotseeling verdween. Dan is het natuurlijk mooi meegenomen dat je over twee zeer expressieve acteurs beschikt, in wier gezichten in de lichtste plooiing een ondragelijk leed te lezen valt. Die acteurs zijn Emmanuelle Devos en Bruno Todeschini, die ook al intens mag kijken in Sois Sage. Indringendste scène is die waarin een man ’s avonds laat op straat de moeder aanrandt en haar gebiedt om hem, terwijl hij zich aftrekt, aan te kijken; de leegheid in haar blik blijkt voldoende om zelfs hem van zijn stuk te brengen, en onder het mompelen van een ontgoocheld ‘Shit’ verdwijnt de man in de nacht…

Cinema Regained: vergeten parels en moeilijk vindbare meesterwerken worden in al dan niet gerestaureerde vorm vertoond. The Housemaid is volgens het IFFR een klassieker uit de Koreaanse cinema en ‘staat naar verluidt in Martin Scorsese’s top 3 aller tijden’. Fluks naar de Schouwburg dus, want klassieke Aziatische cinema, daar lusten we wel pap van.

De blurb doet een Kurosawa-achtig drama vermoeden (welgestelde man met status raakt in moeilijk parket in strak geregisseerde Oosterse maatsschappij, met alle gevolgen vandien - een beetje dat idee), maar deze - zonder meer prachtig gefilmde - overspeltragedie blijkt van een iets andere orde. Zoals de bloedserieus bedoelde drugsvoorlichtingsfilms van de Amerikaans overheid uit de jaren ‘60 anno 2009 een heel ander effect hebben, zo werkt deze cautionary tale tegen overspel met de huishoudster (blijkbaar een groot maatschapplijk probleem in het Zuid-Korea van toen) in toenemende mate op de lachspieren; wat als gegeneerd gegniffel onder het publiek begint, slaat tegen het einde van de film om in volle lachsalvo’s. Het melodramatisch overacteren, de idiote plotwendingen, de hilarische stoelendans rond een flesje rattengif; de film heeft de tand des tijds niet eh… helemaal doorstaan. Het slotakkoord is er een om nooit maar dan ook nooit meer te vergeten.

Dat de vertoning van de film regelmatig wordt stopgezet om een nieuwe spoel op te zetten, draagt (onbedoeld) bij aan het effect. Een cultfilm dus van hebikjoudaar, al durven we dat natuurlijk niet echt hardop te zeggen. En: Don’t try this at home, old chap!

Johanna ter Steege in de auto, 80 minuten close-up door de voorruit gefilmd, de ogen in de schaduw, alle aandacht op de mond. Die doet al het werk: bijna de hele film lang bellen met de getrouwde man die haar zojuist aan de kant heeft gezet. Aanvankelijk lijkt ze het allemaal prima onder controle te hebben, maar dat blijkt slechts een staaltje goed acteren. Dat voordurend water drinken doet ze ook niet voor niets: er moet het een en ander weggespoeld. Psychisch gewonde vrouwen spelen kan ze als geen ander. Gecombineerd met haar bleke kwetsbaarheid is ze een beetje de Nederlandse Isabelle Huppert. Emotie op de vierkante millimeter, een trillende mondhoek, een cynisch lachje, angstige ogen, ze doet het erg goed. Een aangrijpende situatie, maar na een uur beginnen de voorbijflitsende muren, bomen en asfaltstrepen wel wat te vervelen. Een goed geschreven monoloog, maar als film van 80 minuten net iets te saai.

Leuk, zo’n onverwacht voorfilmpje bij Left Handed, een film over het Japanse fenomeen hikikomori, in Pathé 6. Maar wanneer het voorfilmpje de twintig minuten overschrijdt en Mutsje Behang nog stééds brood rondbrengt op het Franse platteland, zonder dat er uitzicht komt op enige ontknoping, wordt het tijd om het programma te raadplegen. Zijn mijn metgezel en ik het slachtoffer van een programmawijziging? Nee, wij zijn het slachtoffer van onze eigen stommiteit (we zitten in Pathé 5) en de onoplettendheid van de kaartjesscheurders. Er zit maar één ding op: ons overgeven aan de film en er het beste van hopen.

Geen idee welk meesterwerk we in de andere zaal hebben gemist, maar verdomd, dit valt toch niet tegen. Mutsje Behang intrigeert: niet alleen om ze geen pijn aan de ogen doet, maar bovenal omdat ze haar leven bijelkaar liegt, en je voelt aan je theewater dat ze dat niet doet omdat ze een levendige fantasie heeft. Een scène waarin ze haar nagels tot bloedens toe knipt (aieee! even wegkijken! ook geharde horrorliefhebbers hebben hun zwakke plek) bevestigt het vermoeden van een pijnlijk geheim. Wat is de relatie die ze heeft met de oudere, getrouwde man in dat jaloersmakend mooie huis? Wat is de betekenis van de vreemd gearrangeerde kussens op het bed (zie de filmposter die op het festival hangt), waar de man zo vreselijk van schrikt? Regisseuse Juliette Garcias past de verschillende stukjes op intelligente wijze aan elkaar, waarbij er voor de kijker de nodige vragen ook onbeantwoord blijven. Intens, intrigerend debuut met prachtige landschappen als bonus en sterk spel van Anaïs Demoustier en Bruno Todeschini (die ook al te zien is in het magistrale Unspoken)

Een niet geplande ontmoeting met een indrukwekkende film; ook dat hoort bij het IFFR.

Joe Meek schreef geschiedenis met een aantal hits en vernieuwende opnametechnieken. Dit alles vond plaats in kleine kamertjes bekleed met bloemetjesbehang boven een handtassenwinkel in swinging London, begin jaren ‘60. Er wordt erg rap Cockney gesproken, dus concentratie is vereist om niets te missen van de erg grappige dialogen. Meek blijkt een maniakaal figuur, opvliegend en gepassioneerd. Kevin Spacey speelt zijn koele zakenpartner die hem op de vingers tikt als er teveel geld doorheen gaat. Zonder de militaire discipline van deze bully Major Wilbert zou Meek al veel eerder zakelijk ten onder zijn gegaan. Meek drijft de sessiemuzikanten regelmatig tot wanhoop, maar weglopen valt niet mee als je eerst een scheldende major tegenover je hebt en dan nog eens het pistool van Meek tegen je achterhoofd. 'Play the drums or I’ll blow your head off!'.

Meek huurt het krappe bovenhuis van de handtassenverkoopster beneden. Terwijl iedereen (ook zij zelf) gillend gek wordt van de overlast, blijft zij hem tot het einde de hand boven het hoofd houden, wat haar duur te staan komt. Meek heeft een fijne neus voor wat nieuw en hip is, maar doet ondertussen wel The Beatles en The Kinks af als eendagsvliegen. Erg grappig is de scène waarin hij in een droom de melodie van de megahit Telstar hoort, uit bed springt en hem in de studio in een microfoon brult. Zijn zakelijk inzicht is vrij beperkt, wat nog erger wordt als de blonde Heinz binnen komt. Verblind door lust ziet hij niet dat zijn geldverslindende pogingen om Heinz een ster te maken zijn bedrijf bijna om zeep helpen. Van de roem heeft hij niet lang kunnen genieten: hij schiet zichzelf neer, paranoïde, verslaafd aan kalmeringsmiddelen, blut en eenzaam. Telstar is een prachtige film, niet alleen voor fans van The Tornadoes en The Honeycombs. Een wervelend portret van de swinging sixties.

Marieke wordt door een indringer bijna in haar bad verdronken. Haar relatie is ook net uit, dus het begint al met een dubbel drama. Maar Marieke is een stoere vrouw. Die gaat niet als een Bridget Jones zielig voor de tv zitten met een doos bonbons. Een bouwval op het Zeeuwse platteland opknappen lijkt haar een beter idee. Maar haar trauma reist mee, dus barricadeert ze haar woning als ze mannelijk gespuis rond haar steenkoude lekkende huis ziet lopen. Buurman John wil alleen maar helpen. Stoere vrouwen willen alleen niet geholpen worden. Met de tanden op elkaar gaat ze slopen en verven. Rifka Lodeizen speelt de gekwelde Marieke erg overtuigend. Haar maniakale vasthoudendheid is boeiend om naar te kijken. Maar John is ook vasthoudend. Ze laat hem dus toch binnen om haar douchevloer te komen repararen. Een spel van aantrekken en afstoten volgt. Wat er met de titel bedoeld wordt? Het camerawerk denk ik. Door de hele film heen wil de lens bijna door Rifka’s poriën heen naar binnen. De extreme close-ups gaan op den duur wel wat irriteren. Wat is dat toch met vrouwelijke regisseurs en die eindeloze aandacht voor het vrouwelijk lichaam?

Ondertussen gebeuren er wat ongeloofwaardige dingen. Ondanks de algehele angst voor mannen, duikt Marieke plots het bed in met de onappetijtelijke John. Wanneer ze helemaal door het lint gaat tijdens een telefoontje met een vriendin, duwt hij haar met kleren en al onder de douche. Om haar te kalmeren. Pardon? Een rustige verstandige man als John zou nooit een hysterische vrouw met geweld onder een douche duwen om haar te kalmeren. De keuze voor deze actie is wel begrijpelijk: zo kon mooi een link gelegd worden met de bijna-verdrinking aan het begin van de film. Maar het is helaas ongeloofwaardig. Al met al is Kan door huid heen een knap staaltje psychologisch drama. Feministische cinema, je moet ervan houden; het had van mij wel iets minder hysterisch gemogen. De soundtrack van Dan Geesin is wel erg goed: hij weet een breed scala aan ongewone geluiden uit een piano te halen. Dat past erg goed bij de beklemmende sfeer.

Van achter de gesloten wc deur klonk een zacht snikken. Als het geluid van een brommer werd het luider en weer zachter, tot het uiteindelijk helemaal stopte. Daarna snoot iemand zijn neus. Toen de deur open ging stapte Twan Huys naar buiten.

‘Sorry,’ excuseerde hij zich. ‘Ik lijk net een wijf. Nou ja, het zal wel aan de tijd van de maand liggen…’

Het was bijna uur tien uur -dat halfslachtige tijdstip tussen avond en nacht in- en de medewerkers van de NPS hadden in de foyer van de Schouwbrug het decor al klaar gezet voor de televisie-uitzending.

Twan bekeek zichzelf in de spiegel. In het felle licht zag hij er niet alleen ouder oud, hij leek ook volledig versleten. Alsof al die jaren van weinig slaap, stress en coke zijn jeugdigheid er huidlaag voor huidlaag hadden afgestript. En hier, in de wc’s van een of andere kutschouwburg zag hij de verschrompelde man voor zich die was overgebleven. Ten minutes ‘till airing, gonsde door zijn kop.

‘Vind je mij…’ hij pauzeerde even, maar durfde me nog steeds niet aan te kijken. In plaats daarvan bleef hij zichzelf onderzoeken met de blik die we elke avond op tv zien: de angstige staar van een konijn dat zijn ogen niet van de twee koplampen die in sneltreinvaart op hem af komen af kan houden. ‘Vind je mij oud?’ vroeg hij uiteindelijk.

‘Oud niet,’ antwoordde ik snel. ‘Misschien een beetje uitgerangeerd, maar oud…nee’ Je mag iemand die straks op tv komt niet van te voren gaan afzeiken, natuurlijk. ‘Ik bedoel, mensen die je van tv kent zien er in het echt altijd slechter uit dan je denkt, dus wie weet hoor je er wel zo verneukt uit te zien. Dat zou ik aan je vrouw moeten vragen, eigenlijk.’

‘Mijn vrouw is net bij me weggegaan.’

‘Oh, dat spijt me.’

‘Ze heeft de kinderen meegenomen.’

‘Jezus,’ zei ik zo empathisch mogelijk. ‘Maar hé,’ ging ik vrolijk door. ‘Hier zijn genoeg lekkere wijven. En sommige zijn nog minderjarig dus dan heb je ook gelijk een kind erbij.’

Zachtjes ging hij door: ‘Ze wilde ook de hond meenemen, maar die heb ik snel in het bos afgeschoten. Liever dat ie dood is dan dat ie in de handen van die trut valt. Ik heb ook nog even gedacht hetzelfde met de kinderen te doen, maar die kon ik op dat moment niet zo snel vinden, dus dat heb ik maar laten gaan.’

Eventjes bleven we tegenover elkaar staan -de oude held op zijn retour, en het jonge, aanstormende talent, bevroren in de tijdelijke afdruk van een wc-spiegel.

Ik volgde hem terwijl hij naar de mobiele tv-studio liep. Mensen weken zwijgend uiteen om hem erdoor te laten. Hij keek ze aan zonder hun blik te bevestigen.

Om de tafel stond een haag van mensen. Vreemde mannen en vrouwen met apathische gezichten, als zombies aangetrokken tot het levenloze mysterie van de televisie.

Hij schoof aan tafel en deed net of hij zijn notities las. De muziek werd gestart, de regisseur telde af: Drie…twee…één… ‘Ik ben zo alleen, ik ben zo alleen, ik ben zo alleen…’ mompelde hij in zichzelf. En toen: ‘Ik mis mijn hond, ik mis mijn hond, ik mis mijn hond…’

_________

Is het jou ook wel eens opgevallen dat het mantra van de ouwe-lullen-generatie altijd begint met ‘In onze tijd was dat er ook wel, maar tegenwoordig…’ En dan mag je de prijsvraag zelf afmaken:

‘In onze tijd was er ook wel criminaliteit, maar tegenwoordig gebruiken ze zoveel geweld…’

‘In onze tijd werden vrouwen ook wel verkracht, maar tegenwoordig gaat dat zo respectloos…’

‘In onze tijd waren er ook wel negers, maar tegenwoordig zijn ze zo zwart…’

Er zijn opvallend veel mensen van de ouwe-lullen-generatie op het festival. We worden er mee overspoeld, lijkt het wel. Alsof iemand de deur van een geriatrische afdeling heeft open laten staan. Het ergste is het als ze over vroeger beginnen. Die mensen denken altijd dat vroeger een andere planeet is. Die zijn te dom om te begrijpen dat -al sinds de eerste mens van Homo Erectus naar Homo Sapiens is geëvolueerd- elke generatie precies hetzelfde is gebleven. Op die hele tyfusaarde is echt nooit wat veranderd, zelfs niet dat zodra mannen ouder dan vijftig zijn geworden ze het nodig vinden hun jongere soortgenoten met zeikverhalen te vervelen.

Meestal als iemand van de ouwe-lullen-generatie het over vroeger heeft is het beter maar even de tieten van het meisje voor je te gaan bestuderen -ze zijn klein bijvoorbeeld, maar niet van vrolijkheid gespeend, alsof er achter het deurtje van de tepel een klein homokaboutertje zit, just waiting to get out…; de linker staat meer naar voren dan de rechter, ze lijken net op de benen van een marcherende soldaat; ze hangen wel een beetje, zou het tietje moe zijn? wil het tietje slapen? Misschien moet ik -oh wacht, het meisje kijkt nu woedend terug.

Ik heb geleerd dat vrijwel alle ellende in de wereld simpelweg verdwijnt door lang genoeg naar de uiers van welk willekeurig wijf dan ook te staren. Het is gods manier om te zeggen, ‘Ik weet dat ik die hele schepping heb verneukt, maar hier is tenminste nog iets om het goed te maken…’