De Engelsman Alan Moore is een van de meest gevierde stripscenaristen aller tijden, en zijn bekendste boeken zijn bijna allemaal verfilmd: From Hell, V For Vendetta, The League of Extraordinary Gentleman. Het aantal verfilmingen dat Moore’s goedkeuring kan wegdragen is te tellen op de vingers van een hand waarin zojuist een kilo widowmakers is afgegaan. Ik meen me te herinneren dat hij ooit in een interview zei dat ze wat hem betreft net zo goed het telefoonboek mogen verfilmen. Aangaande Zak Snyders Watchmen-verfilming hoeft niemand dus te vragen naar de mening van beroepsknorrepot Moore (die oogt als een gezellige kruising tussen een Hell’s Angel en Catweazle met overgewicht, maar dat terzijde). Het is niet voor niets is dat Moore’s naam op de titelrol ontbreekt.

Nu leent de complexiteit van Moore’s strips (bijna zonder uitzondering honderden pagina’s dik) zich ook eigenlijk niet voor het Hollywood-formaat. Dat geldt ook voor Watchmen. Interessant in dat verband is dat bijvoorbeeld Terry Gilliam, in een ver verleden als regisseur aan het project verbonden, er eigenlijk een miniserie van had willen maken. En wat zijn opvolger, de gelauwerde Paul Greengrass (United 93, The Bourne Ultimatum) met de materie zou hebben gedaan, we hebben er het raden naar; ook hij werd van het project gehaald.

De voorgeschiedenis van Watchmen is dus al even gecompliceerd als de legendarische strip zelf (de filmrechten lagen eerst bij Warner voordat Universal de fakkel overnam - Gilliams ongetwijfeld prachtige preproductie-artwork zal dus voor altijd in de kluizen blijven) en dat is meestal geen goed teken. Eindeloos herschreven scenario’s en rijen van ontslagen regisseurs, het zijn geen ideale omstandigheden voor een film. Herinnert iemand zich Superman Returns uit 2006 nog? Precies.

Maar als we niks van de moeizame voorgeschiedenis van Watchmen zouden weten en onbevooroordeeld zouden kijken, wat zien we dan? Zien we dan een intelligente film die recht doet aan de strip en zijn fans? Of zien we een ‘film als een videogame’, zoals regisseur Zak Snyder zich onheilspellend eens in een vroeg interview liet ontvallen; een film waarin de complexiteit en alle diepere filosofische, psychologische en morele lagen opgeofferd zijn aan platte actie? Snyders vorige film, de stripverfilming 300, deed het ergste in die richting vermoeden, maar supermanzijdank, alle paniek blijkt grotendeels ongegrond.

Voor wie de strip niet heeft gelezen volgt hier een kleine inleiding op de plot:
In de jaren ’60 heeft Amerika, dankzij de inmenging van superhelden, de oorlog in Vietnam gewonnen. In het ‘filmnu’, midden jaren ’80, is Richard Nixon mede dankzij die overwinning voor de derde keer gekozen als president; Watergate heeft nooit plaatsgevonden, op de achtergrond heerst de dreiging van een nucleaire oorlog met Rusland. Rasopportunist Tricky Dick kan het nu makkelijk af zonder zijn in kleurige maillots gehesen bondgenoten, van wie sommigen trekjes hebben die zo duister zijn dat Hannibal Lecter er nog een puntje aan kan zuigen. Aldus worden de superhelden, van wie alleen Dr. Manhattan (Billy Crudup) echt superkrachten bezit, bij de wet verboden. Want ‘Who watches the Watchmen?’, zo luidt de terechte vraag die de het Amerikaanse volk stelt. In een flashback zien we hoe The Comedian (een uitstekende Jeffrey Dean Morgan), niet écht de leukste van het stel, een burger tijdens een demonstratie tegen de buiten de wet opererende superhelden in de rug schiet. Nee, padvinders als Spiderman zijn in Moore’s universum ver te zoeken. Het is diezelfde Comedian die alle verwikkelingen in beweging zet, wanneer hij aan het begin van de film door een onbekende op gewelddadige wijze wordt vermoord, in een scène die eindeloos veel langer duurt dan in de strip.

Het ‘whodunnit’(of liever: ‘whydunnit’)-element is slechts een klein onderdeel van de strip en de film, die in veel opzichten opvallend trouw aan de strip is gebleven. Er is weliswaar meer nadruk gelegd op de actiescènes, maar in de 162 minuten die de film duurt is er genoeg ruimte genomen voor plotontwikkeling. Voor wie de strip niet heeft gelezen, is die ontwikkeling behoorlijk goed te volgen, dankzij de eliminatie van een aantal zijlijnen (één daarvan zal later als extra op de dvd-versie worden uitgebracht).

De film ziet er prachtig uit, maar dat zal eenieder die de publicity stills de afgelopen maanden heeft gezien niet verbazen. Veel scènes zijn letterlijk uit de strip overgenomen, vaak zelfs gefilmd vanuit hetzelfde ‘camerastandpunt’ van tekenaar Dave Gibbons, die in tegenstelling tot Alan Moore wel nauw bij de film betrokken was (en dus -hoe ironisch- wél op de titelrol wordt vermeld). De casting van de acteurs is spot-on: de keuze voor de tamelijk onbekende Jackie Earle Haley als de verknipte Rorschach is niet minder dan briljant, en de van oorsprong Zweedse Malin Akerman spettert van het scherm als de verleidelijke Silk Spectre. De film kreeg in Amerika overigens een ‘Rated R-vignet: er wordt niet kinderachtig gedaan over bloot of gore (de film bevat een aantal wegkijkertjes, en dan bedoel ik niet het bloot).

Zijn er ook minpunten? Jazeker, maar die zullen voor hen die de strip nooit lazen veel minder tellen. Hoewel er over het aangepaste einde vast schande gesproken gaat worden, is het niet zozeer een werkelijke verandering maar meer een accentverschuiving, die voortkomt uit het feit dat enkele zijlijntjes uit de strip hebben moeten sneuvelen. Kwalijker is dat je zonder voorkennis van de strip nooit helemaal betrokken raakt bij de filmpersonages. Zo is de psychopatische kant van Rorschach in de film zwaarder aangezet dan in de strip, waarin we veel meer van zijn achtergrond te weten komen en dus meer sympathie voor hem voelen. Om die reden komt ook de dood van een van de hoofdpersonages in de strip veel harder aan dan in de film. Terry Gilliam had wat dat betreft gelijk met zijn idee voor een miniserie; niet zozeer de plot alswel de personages hadden daar zeker van geprofiteerd.

Tot slot mag nog één element niet onvermeld blijven, en dat is de uitstekende, zorgvuldig gekozen soundtrack. Zodra de filmtitels over het doek rollen en we in hoog tempo een geschiedenislesje Watchmen-universum krijgen, rolt Bob Dylans The Times They Are A’Changin’ uit de speakers. Het is direct duidelijk dat dit geen doorsnee superheldenflm wordt. Beeld en geluid vallen (even goed opletten!) op sublieme wijze samen in een scène tegen het eind van de film: wanneer Nite Owl met zijn vliegschip een schuiver op het poolijs maakt, klinkt exact op dat moment Jimi Hendrix’ slideguitarsolo uit All Along The Watchtower. Het is een geniaal moment dat uiteraard níét in de strip zit, en ik zie in gedachten de editors een vreugdedansje doen in de montagekamer.

En oh ja, Alan Moore mag dan niks met de film te maken willen hebben, de verkoop van de opnieuw in allerlei versies uitgebrachte Watchmen-strip zal hem geen windeieren leggen. Crying all the way to the bank, heet dat dan.

- - - - -
Watchmen draait vanaf vandaag in de Nederlandse bioscopen.