De schrijver wiens boek verfilmd wordt zit altijd goed, meent Harry Mulisch. Wordt de film een succes, dan kan hij zeggen: kon ook niet anders, met zo’n goed boek. Flopt de film, dan kan hij zeggen: hadden ze zich maar dichter bij het boek moeten blijven. De schrijver trekt altijd aan het langste eind, zolang hij zich maar niet met het werk van de filmmakers bemoeit.
Het is een verleiding die zijn Franse collega Philippe Claudel in het geval van zijn bestseller Les âmes grises (2005) kennelijk niet heeft kunnen weerstaan. Niet zo vreemd, gezien zijn eigen aspiraties als filmmaker: Claudel debuteerde vorig jaar als regisseur met Il y a longtemps que je t’aime. Voor Les âmes grises schreef Claudel samen met regisseur Yves Angelo het scenario en ook was hij verantwoordelijk voor de dialogen. Een garantie voor een getrouwe filmbewerking, zou je zeggen.

Grijze zielen, de titel waaronder Claudels boek ook in Nederland hoge oplagen haalde, beschrijft de gebeurtenissen rond de moord op een tienjarig meisje, die in 1917 gepleegd wordt in een dorp op enkele kilometers van het front. De verteller is een naamloze politieagent. Jaren later kijkt hij op de feiten terug en springt hij met zijn gedachten vrijelijk heen en weer in de tijd. Die typisch literaire structuur geeft Grijze zielen een heel eigen spanning: de lezer weet welke drama’s de personages te wachten staan, terwijl ze zelf nog niets vermoeden.
De grijstonen waarnaar ook de titel van het boek verwijst, zijn bij de verfilming ingeruild voor harde contrasten en donkere aardekleuren. In hun filmbewerking kozen Angelo en Claudel voor een chronologische volgorde, waardoor opeens een ander verhaal lijkt te ontstaan. De milde blik van de verteller is ingeruild voor het onaandoenlijke oog van de camera. Keer op keer slaat het noodlot toe, en de slagen dreunen hard door.

Les âmes grises opent met de scène waarin onderwijzer Le Contre onder druk van de oorlogsomstandigheden volledig doordraait - in het boek niet meer dan een terloopse opmerking, in de film grafisch en gedetailleerd in beeld gebracht. Met iets minder ontzag voor de vermeende wetten van de cinema en iets meer waardering voor zijn eigen boek had Claudel een werkstuk kunnen afleveren dat minder in your face was en niet zo onbeschaamd een beroep doet op ‘grote emoties’. Ik kan me in elk geval geen film herinneren waarin ik in zo korte tijd zo veel huilende kerels heb gezien.

Dat Les âmes grises ondanks de onvolkomendheden in het scenario toch weet te boeien, is de kwaliteit van hoofdrolspeler Jean-Pierre Marielle. Hij speelt procureur Pierre-Ange Distinat, een eenzelvige aristocraat die een stille en onmogelijke liefde koestert voor de onderwijzeres Lysia Verhareine (een mooie maar te kleine rol van Marina ‘Lady Chatterley’ Hands), wier verloofde aan het front vecht. Wanneer ze bericht krijgt dat hij gesneuveld is, berooft ze zich van het leven. Al snel rijzen er onuitgesproken verdenkingen: heeft de magistraat wellicht een handje geholpen bij haar zelfgekozen dood? Marielle is al jaren een van de beste acteurs van Frankrijk, maar daarbuiten kent het publiek hem hooguit als de vermoorde Louvre-conservator Jacques Saunière uit The Da Vinci Code, in enkele scènes die je, net als de rest van de film, maar beter snel kunt vergeten. Jammer, want Marielle heeft inmiddels zo’n honderd films op zijn naam staat en speelt met hetzelfde gemak komische als tragische rollen. In Les âmes grises weet hij perfect de ambivalentie te treffen die Claudel beoogde: niet goed, niet slecht, eigenlijk geen van beide en allebei tegelijk - een personage in grijstinten.

Les âmes grises is uit op dvd bij Lumière Home Entertainment